بازی درمانی چیست؟ 
این تکنیک براساس انعکاس رفتار کودک است. باید احساسات کودک را طوری شناسایی کرد و آن
را به کودک منتقل کرد که کودک نسبت به اعمال و رفتار خود آگاه شود. بازی درمانگر در واقع از
موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده میکند و تلاش میکند به تخلیه هیجانهای ی او  
و فصل مشکلات او در زندگی عادی اش بپردازد.
بازی درمانی یکی از روش های مؤثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی
بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی میتوان به بسیاری از ویژگیها، مسائل و رشد
کودک پی برد. بازیهای کودکان مختلف و نوع ویژگیهایی که از خود ظاهر میسازند تفاوتهایی با
یکدیگر دارند. هر چند نوع بازیها در گروههای سنی و بچه های گروه سنی مشترکاتی دارد، اما نوع
شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با
کودک استفاده میکند و تلاش میکند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او در زندگی
عادی اش بپردازد.

ویرجبینا و اسلاین از بازی درمانگران مطرح در این زمینه هستند )کنل ۷4 .)2331 ،
بازی درمانی به کودکان کمک می کند تا احساسات منفی و رویدادهای ناراحت کنندهای را که
نتوانسته اند با آن ها کنار بیایند، درک کنند. به جای استفاده از روش های درمانی رایج بزرگسالان
مانند گفت و گو و توضیح درباره ی چیزی که سبب ناراحتی آن ها شده است، از بازی برای برقراری
ارتباط به شیوه ی خود بهره می گیرند، بدون آنکه احساس کنند دارند بازجویی یا تهدید می شوند.
انسان نیاز به حرکت و جنبش دارد و بازی بخش مهمی ازاین نیاز است. هرفرد برای رشد ذهنی و
اجتماعی خود نیازمند اندیشه و تفکر است و باری خمیر مایهی این تفکرو اندیشه است.آمادگی
جسمی و روحی برای مقابله با مشکلات بخشی از فلسفه ی بازی کودکان است.

02133312301 تلفن برای مشاوره 09195335975 مشاوره مادر و کودک 09905335975

بنابراین؛ بازی هرچه :
گسترده تر؛ پیچیده ترو اجتماعی ترباشد کودک از مصونیت روانی بیشتری برخوردارمی شود. کشف
دنیای اطراف بخش دیگری ازفلسفه ی بازی است که کودک حس کنجکاوی خود را از این طریق ارضا می کند

 بازی تن وروان کودک را واکسینه می کند و مسؤولیت اجتماعی و اقتصادی را که در
آینده باید بدوش کشد به او میآموزد.

کودک با بازی کردن موقعیتی بدست میآورد تا اعتقادات؛
احساسات و مشکلات خود را پیدا کند و مهارتهای زندگی را بیاموزد.

رابرت وایت می گوید:
ساعات زیادی را که کودکان صرف بازی میکنند نمیتوان به هیچ وجه تلف شده تلقی نمود؛ بازی
ممکن است شادی بخش باشد ولی در دوران کودکی یک کار جدی است.
.) بدون تردید بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب شود )کنل، 2331
بازی دنیای کودکان است. بادنیای کودکان بازی نکنید. –
بازی مؤثرترین و پرمعناترین راه یادگیری کودکان است. –
بازی یکی از بهترین راههای تربیت فرزند است. –
بازی منبع سرشار و غنی آموزشی است. –

کار درمانی و بازی درمانی مثل فعالیت فیزیوتراپی است پس از چند جلسه فرد به سطح متعادل برمیگردد

با این تفاوت که:

بازی درمانی یکی از روش های مؤثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی
بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی میتوان به بسیاری از ویژگیها، مسائل و
رشد کودک پی برد. بازی های کودکان مختلف و نوع ویژگیهایی که از خود ظاهر میسازند
تفاوتهایی با یکدیگر دارند. هر چند نوع بازیها در گروههای سنی و بچههای گروه سنی مشترکاتی
دارد، اما نوع شرکت کودک در بازی اهمت دارد. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای
ایجاد ارتباط با کودک استفاده میکند و تلاش میکند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او
در زندگی عادیاش بپردازد. ویرجبینا و اسلاین از بازی درمانگران مطرح در این زمینه هستند
)سووج ۷1 .)233۳ ،

1. 1. Suveg
       تعریف بازی – – –
      به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفداری که به صورت فردی یا گروهی انجام بپذیرد و موجب
      کسب لذت و اقناع نیازهای کودک شود؛ بازی میگویند )پانکسپ ۷1 .) و همکاران، 233۹
      بازی عبارت است از هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفدار که به صورت فردی یا گروهی انجام
      شود و موجب کسب لذت و برآورده شدن نیازهای کودک گردد. کودکان، نقاط قوت و ضعف
      خود از جمله تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، تهاجم یا تسلیم، اجتماعی بودن یا منزوی بودن و
      همچنین احساسات دوستانه یا خصمانه، افسردگی یا شادی، امیال و آرزوهای خود را از طریق بازی
      نشان می دهند. کودکان به بازی های متفاوتی می پردازند که هر کدام از بازیها نشان دهنده یکی از
      احساسات آنها می باشد. کودکان برای بیان رفتارهای پرخاشگرانه خود به بازیهایی می پردازند که در
      آن بتوانند با حمله و تخریب پدیده های عادی و معنوی راهی برای بروز خشم خود پیدا کنند.
      بازی و اسباب بازی برای کودکان بسیار مهم می باشد. به طوری که آنها بیشترین ساعات بیداری خود را
      به بازی و فعالیت می پردازند. کودکان زمان بازی را بسیار دوست داشته و این زمان را بر هر چیز دیگری
      مقدم می دارند. انتخاب اسباب بازی مناسب برای کودکان در هر سنی بسیار حائز اهمیت است. به
      طوری که بهترین و مناسب ترین اسباب بازی برای کودکان به ویژه در سنین پیش دبستانی، اسباب بازی
      های آموزشی است. چرا که این گروه از اسباب بازی ها موجب پرورش تفکر، تخلیل، سرگرمی، لذت
      و مهمتر از همه یادگیری در کودک می گردد و او را با مفاهیم و دنیای پیرامون آشنا می سازد.
      3 1 2 نقش بازی در رشد اجنماعی کودک – – –
      موجب ارتباط کودک با محیط بیرون میشود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد. موجب
      شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود. همکاری؛ همیاری و مشارکت کودک توسعه
      می یابد. با رعایت اصول و مقررات آشنا می شود.
      همانند سازی با بزرگسالان را میآموزد.
      با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت میکند.
      رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه میکند.
   2.  
      4 1 2 نقش بازی در رشد عاطفی کودک – – –
      نیاز به برتری جویی را ارضا می کند.
      موجب ابراز احساسات عواطف ترسها و تردیدها؛ مهرو محبت؛ خشم و کینه و نگرانیها میشود.
      تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می کند.
      .) کودک را افزایش میدهد )قزوینی نژاد، » برون نگری «
      5 1 2 نقش بازی در رشد جسمی کودک – – –
      موجب رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضای مختلف بدن می شود.
      باعث تقویت حواس کودک می شود.
      نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.
      کودک به توانمندی های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.
      6 1 2 نقش بازی در رشد ذهنی کودک – – –
      در یاد گیری زبان نقش بسزایی دارد.
      در رشد هوشی کودک بسیار مؤثر است.
      با مفاهیم ساخت؛ فضا و شکل آشنا می شود.
      رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می شود.
      موقعیت استفاده از قوه ی تخیل در کودک به وجود می آید.
      زمینه ی بهتری برای تفکر فراهم میکند.
      انجمن کارشناسان بازی درمانی انگلستان ) BAPT ( درسال ۷۳۳2 تاسیس شد تا برنامههایی تنظیم کند
      و با هدایت کارشناسان بازی درمانی و کارفرمایان آن ها، به ثبت اطلاعات این کارشناسان و
      .) ساماندهی آموزش بازی درمانی بپردازد )قزوینی نژاد، 
      والدین و پرستاران کودکان هنگامی که کودک با مسئلهای روبه روست که سبب می شود غمگین،
      بی قرار، سرکش یا بیتوجه شود و نتواند از عهده ی انجام کاری برآید، نگران می شوند. ممکن است
      21
      شما نگران رشد کودک، درستی الگوهای تغذیه، استراحت یا چگونگی برخورد او با خانواده و
      دوستان یا مشکلات او در مدرسه باشید. هر کودکی، منحصر به فرد است و خلق و خوی ویژه ی خود
      را دارد. اما گاهی در احساسات و رفتار خود با مشکلاتی رو به رو می شود که زندگی خود و
      اطرافیانش را دچار اختلال می کند.
      بعضی از والدین و پرستاران، کمک و راهنمایی دیگران را دیر درخواست می کنند، چون نگران آن هستند
      که به خاطر رفتار نادرست کودک مورد سرزنش قرار گیرند. احساس مسئولیت نسبت به مشکلات و
      پریشانیهای کودک، بخش طبیعی مراقبت از اوست. این واقعیت که شما تعهد دارید آغازگر روند یافتن
      .) مشکل و حل آن باشید، بخش مهمی از کمک به کودکتان است )قزوینی نژاد، 
      7 1 2 انواع بازی – – –
      کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توج ه به ویژگی های خود؛ باری های مختلفی را تجربه می کنند.
      عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارد عبارتند از: تفاوت های فردی؛ میزان سلامتی
      سلامتی؛ سطح رشد جسمی و حرکتی؛ بهره ی هوشی؛ جنسیت؛ خلاقیت؛ فرهنگ خانواده و موقعیت
      .) جغرافیایی؛برهمین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می شود )محمودی قرائی و همکاران، 
      الف بازی های جسمی: از قدیمی ترین نوع بازی ها ست؛ به ابزار مخصوص نیازمند است؛ هم به –
      صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می شود؛ برای مصرف انرژی اضافی بدن ونجات یافتن
      از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای نا آرام و پرخاشگری توأم با عصبانیت کودک را
      کاهش میدهد.
      ب بازیهای تقلیدی: کودک به تقلید نقش هایی می پردازد که آن ها را باور کرده است. –
      معمولاً بهترین شخصیتها برای شروع ایفای نقش؛ والدین؛ برادران؛ خواهران و دوستان هستند.
      کودک از ایفای نقش لذت برده و تجربه کسب می کند. در دوره ی دبستان بیشترنقش معلمان را
      تقلید می کند؛ در حالی که در دوره ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می کند و به تقلیذ
      رفتار همسالان می پردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه های
      اجتماعی و ایفای نقش های واقعی زندگی.
      22
      ج بازی های نمایشی: کودک در تقلید از بززرگترها از لباس و وسایل مخصوص آن ها نیز –
      استفاده میکند؛ مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده؛ عینک اورا به چشم می زند و یا
      دختربچه ای که کفش پاشنهدار مادر را پوشیده و به زحمت راه می رود.
      د بازیهای نمادی: زمانی که کودک دستیابی به ابزار ووسایل مورد نیازخود را غیر ممکن می – –
      بیند؛ نیازها و آرزوهای خود را با استفاده ازوسایل مورد نیاز خود را غیر ممکن می بیند؛ نیازها و
      آرزوهای خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می کند. برای مثال بر تکه ای چوب
      سوار شده؛ این طرف و آن طرف می رود؛ مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می کند.
      این نوع بازی ها یکی از بهترین شیوههای بازی درمانی محسوب می شوند.
      و بازی های آموزشی: مهمترین وسیله آموزش کودک؛ استفاده از وسایل بازی مناسب است؛ –
      مانند مکعب های چوبی که کودک با جورکردن و دسته بندی کردن آن ها می تواند با مسائل اساسی
      اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه ی کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با
      واقعیت های موجود زندگی میتوان استفاده کرد. بازی های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد
      قوای ذهنی و اجتماعی کودک میشوند؛ به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار
      کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند.
      ه بازی های خلاقیتی: کودک از طریق به وجود آوردن چیزی؛ عقاید و احساساتش را اظهار –
      می کند؛ مانند نقاشی؛ موسیقی؛ خمیر بازی؛ شن بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می سازد تا
      .) در آینده داستان؛ شعر و نمایشنامه بنویسد )
      ی بازیهای رمزی و انواع آن –
      ۷( روانبنههای رمزی: یک روانبنه از عمل سرچشمه میگیرد، به این معنی که یک روانبنه حسی
      حرکتی جنبه تجسمی و رمزی به خود میگیرد. مثلا وقتی کودک در رختخواب خود را به خواب –
      میزند و وانمود میکند که خوابیده است، از یک روانبنه رمزی استفاده میکند. اولین نوع روانبنه
      رمزی ممکن است به همین صورت در کودکان تشکیل شود.
      23
      2( کاربرد روانبنههای رمزی در مورد سایر اشیاء: پس از مدتی در کودکان میتوان به راحتی
      مشاهده کرد که همین عمل خوابیدن را در مورد اشیاء هم بهکار میبرند. مثلا عروسک خود را هم
      میخوابانند یا به عروسک خود غذا میدهند.
      ۹( در نوع سوم بازی رمزی که پیشرفتهتر است، در کودک این ظرفیت و زمینه پیدا میشود که هر
      چیزی را میتواند جانشین چیز دیگر سازد و معادل آن قرار دهد. مثلا چوب جارو را سوار میشود و
      به عنوان اسب با آن میتازد.
      4( بازیهایی که کودک سعی میکند در جریان آنها صحنههایی را تولید کند که قبلا دیده یا
      تجربه کرده است. در این صورت بازی رمزی شباهت زیادی به یک بازی تقلیدی پیدا میکند. مثلا
      کودک اسباببازیهایش را میچیند و صحنه مطب دکتر را مجسم میکند. در این صورت اعمال او
      تفاوت زیادی با اعمالی که به صورت طبیعی در زندگی صورت میگیرند، ندارد.
      1( بازیهایی که در آنها کودک صحنههایی را به وجود میآورد که نظیر آنها را دیده است. منتهی
      قسمتهایی هم به آن صحنهها اضافه میکند. همچنین نتیجهگیریهایی هم از صحنههایی که اتفاق
      نیافتادهاند و حتی ممکن است اتفاق نیفتند، مینماید و آن نتیجهگیریها را مجسم میکند.
      1( بازیهایی که جنبه جبران دارند: این بازیها بهخصوص در زمانی که کودک در خانواده است و
      با محیط خارج تماس چندانی ندارد، زیادند. مثلا کودک بسیاری از فعالیتهایی را که میخواسته
      انجام دهد و بزرگسالان اجازه انجام آنها را به او ندادهاند، در قالب بازی انجام میدهد.
      ۱( بازیهایی که کودک با انجام آنها به حل تعارضهایی که در سازمان روانی او به وقوع
      میپیوندند میپردازد. مثلا هنگامی که با کودکی بازی میکنیم و دستمان به شدت به گونه یا چشم او
      میخورد، کودک به شدت گریه میکند. بلافاصله درصدد دلجویی و نوازش او برمیآییم و به او
      میفهمانیم که قصدمان تنبیه او نبوده بلکه اشتباها این ضربه به او خورده است. کودک ساکت میشود
      اما هنوز در تعارض است. پس از مدتی ممکن است ناخن کودک صورت دوست یا خواهرش را
      بخراشد. در این حال میبینیم که کودک عینا رفتاری را که قبلا نسبت به او داشته ایم، تکرار میکند و
      از این راه است که موقعیتی برای حل تعارضها برای کودک فراهم میگردد.
      24
      1( بازیهایی که اصطلاحا به نام “دورهه های رمزی” خوانده میشوند: اگر موضوع خاصی تمایل
      کودک را جلب کند و تمایل وی ارضاء نشود آن وقت است که این نوع بازیها بروز میکنند. مثلا
      به هنگام مسافرت در سر راه کودک بچه چوپانی را میبیند که برهای در بغل دارد. با این بره بازی
      میکند ولی عجله برای رسیدن به مقصد این فرصت را به کودک نمیدهد. این ناکامی باعث میشود
      که هفته ها و گاهی ماهها، کودک در بازیهای خود، برهای را خلق کند که از ارکان مهم و اصلی
      بازیهای او خواهد بود.
      ۳( بازیهایی که به نام بازیهای رمزی چند نفره خوانده میشوند: در این نوع بازیها دو یا چند
      کودک به ترتیب و پشتسرهم بازی میکنند. قابل توجه است که در اینجا منظور این نیست که بازی
      اجتماعی جلوهگر میشود، بلکه یک الگو به صورت متوالی تقلید میشود. این نوع بازی رمزی نه
      ) قاعدهای دارد و نه کاملا اجتماعی است )
      8 1 2 بازی درمانی چگونه می تواند به کودک کم کند؟ – – –
      بازی برای رشد اجتماعی، احساسی، شناختی، فیزیکی، زبانی و پرورش خلاقیت همه ی کودکان حیاتی
      است. بازی سبب تحکیم آموختهها در تمامی کودکان و نوجوانان حتی برای آن هایی که در برقراری
      ارتباط گفتاری مشکل دارند، می شود. بازی درمانی به روش های مختلف به کودکان کمک می کند.
      کودکان از راه بازی، پشتیبانی عاطفی دریافت می کنند و مطالب زیادی درباره ی احساسات و
      اندیشههای خود میآموزند. گاهی تجربه های سخت و آسیبزای گذشته را در بازی های خود
      دوباره به نمایش میگذارند تا درک درست تری از آن ها به دست آورند و بتوانند تسلط بیشتری بر
      آینده داشته باشند.
      همچنین میتوانند بیاموزند که چگونه روابط و کشمکشهای شان را با شیوه های بهتری مدیریت کنند.
      بازی درمانی میتواند نتایجی کلی، مانند کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس یا نتایج خاص،
      .) همچون تغییر رفتار و بهبود روابط با اعضای خانواده و دوستان داشته باشد )
        با شماره های 02133312301 و 09195335975 پیام بگذارید